Trí khôn nhân tạo (Artificial Intelligence – AI) đang bủa vây chúng ta khắp nơi trên cõi mạng ta bà này. Bạn chỉ cần vào google tìm một cái gì đó thì lập tức các sản phẩm tương tự sẽ tràn vào trang facebook của bạn. Những con AI kia chẳng khác gì ma, chúng kiểm soát đời tư của bạn, kiểm soát thói quen của bạn, kiểm soát nhu cầu của bạn, kiểm soát khả năng mua sắm của bạn, kiểm soát quan điểm chánh trị của bạn, kiểm soát bệnh tật của bạn. Chúng phân loại bạn, đưa bạn vào các danh sách để phục vụ cho các hãng thức ăn, các hãng thời trang và tiêu dùng, các hãng dược, các thầy thuốc, các cơ quan an ninh và cho vô số những mục tiêu bí ẩn mà bạn không thể nào biết hết. Nhưng đó chỉ là những AI cấp thấp. Cấp cao hơn, chúng sẽ làm thay không chỉ lao động chân thay mà cả phần lớn lao động trí óc của con người. Cấp cuối cùng, trong tương lai chúng có thể sẽ trở thành một thứ giống hệt con người thật, cả về hình dáng lẫn trí tuệ.
Trí khôn nhân tạo đang phá hủy nền văn minh để tạo ra một nền văn minh khác. Trong xã hội tự do, đó sẽ là đỉnh cao của sự phá hủy sáng tạo. Trong xã hội thiếu tự do, sự phá hủy bị ngăn chặn nhưng sẽ tích tụ cho sự hủy diệt kinh hoàng hơn trong tương lai. Một năm trước không ai dự báo được những AI của ngày hôm nay. Chúng ta cũng sẽ không thể tưởng tượng những thành tựu AI trong vài tháng tới. Và từ lãnh vực AI, sẽ xuất hiện những tỷ phú bổ sung vào danh sách những người giàu nhất thế giới chỉ trong dăm ba năm nữa.
Với những con ma AI hiện nay, mọi thứ đang dần dần bị sổ toẹt. Tri thức mà chúng ta mài đũng quần trong các trường học để tích lũy gần 20 năm phần lớn đang bị xếp xó. Các chính phủ sẽ thi nhau sụp đổ nếu tiếp tục quản lý xã hội theo những tư duy giáo điều. Các thang giá trị sẽ bị đảo lộn. Trong tương lai con ma AI sẽ dẫn dắt nền văn minh đi tới đâu không ai có thể dự đoán, nhưng điều chắc chắn tương lai sẽ thuộc về những ai đứng ở đầu sóng ngọn gió của công nghệ AI.
Nhưng AI có thật sự thay thế cho con người được không ? Nó có thể quay lại thống trị con người được không ? Câu trả lời là : Không bao giờ. Cách đây khoảng hai mươi năm, tôi có đọc 2 câu chuyện viễn tưởng liên quan đến AI. Đại khái như sau :
Chuyện thứ nhất. Có một nhà khoa học trẻ phát minh ra cái máy đọc được ý nghĩ của người khác. Sau khi thử nghiệm thành công, anh ta chế tạo cho riêng mình một cái đeo vào người. Anh ta quen với một chân dài, nhờ có cái máy mà anh ta biết cô ta nghĩ gì muốn gì, nên nhanh chóng trở thành thân thiết với cô ta. Một hôm, anh ta cùng cô ngồi hóng mát trên ghế đá ở công viên. Cái máy cho biết cô ta muốn được anh ta ôm hôn. Anh ta lập tức làm theo cái máy, kết quả là bị cô ta cho ăn một cái tát. Chắc chắn là cái máy không hề sai. Nhưng từ ước mơ bổng biến thành hiện thực một cách bất ngờ, tâm lý của chân dài trong tích tắc bị xáo trộn phản ứng thành cái tát, cái tích tắc tâm lý đó máy không đo kịp.
Chuyện thứ hai. Có một vị giáo sư chế tạo ra một người máy hoàn hảo hệt như người thật, cả về cơ thể và trí tuệ. Cấu tạo cơ thể và hình dáng của anh ta không khác gì người thật, nên vị giáo sư đưa anh ta vào đời, sống như một con người. Do có trí tuệ ưu việt nên không bao lâu anh ta trở thành Thủ tướng của một nước. Theo luật của nước đó, Thủ tướng đồng thời là Chủ tịch Hội đồng khoa học quốc gia. Khi vị giáo sư đưa ra Hội đồng khoa học quốc gia một phát minh mới nhất, kết quả là đã bị Chủ tịch Hội đồng, tức là vị Thủ tướng-người máy kia, bác bỏ. Ấy là do vị giáo sư đã đưa vào người máy-Thủ tướng trí tuệ ưu việt nhất của loài người tại thời điểm trước khi anh ta bước vào đời, những trí tuệ mà nhân loại phát kiến sau đó anh ta không được cập nhật, cho nên anh ta không thể nào hiểu được phát minh mới của cha đẻ anh ta.
Dù thiên biến vạn hóa thần thông quảng đại còn hơn cả Tề thiên đại thánh, nhưng AI vẫn chỉ là trí khôn phái sinh của trí khôn con người. Mà tri thức loài người nắm giữ được chỉ là một hạt cát bé tẹo so với sa mạc bí ẩn của vũ trụ. Nhưng cái hạt cát đó chỉ cần to thêm một phần trăm đã là kinh thiên động địa rồi. Và con ma AI chỉ là một trong những biểu hiện của sự kinh thiên động địa của chính trí tuệ con người mà thôi, nhưng chúng có sức mạnh ghê người, chúng chỉ đạp một phát là tất cả các thứ giáo điều sẽ chui vào sọt rác.
HOÀNG HẢI VÂN
(Hình minh họa mượn của Washington Post)