Giáo dục Phần Lan phần 24 – NHÀ CHỊ Ở KUOLEMA MÀ CHỊ KHÔNG DÁM NÓI…

BÀI 24: NHÀ CHỊ Ở KUOLEMA MÀ CHỊ KHÔNG DÁM NÓI…
(Chuỗi 100 BÀI GIỚI THIỆU VỀ GIÁO DỤC PHẦN LAN)

Nói ra sợ thiên hạ bỏ chạy thục mạng. Vì Kuolema là Thần Chết. Cùng cảnh ngộ là những cư dân của đảo Pieni-Helvetti (Địa ngục Nhỏ) trên hồ Kallavesi ở Kuopio, hay làng Kuolio (Hoại Tử) ở Kuusamo. Bất chấp cái tên vừa chết chóc vừa bốc mùi, Kuolio vẫn là nơi đáng sống, năm 1993 nó còn vượt qua 66 ngôi làng khác để được chọn là “ngôi làng của năm” ở Kuosamo. Gần Tampere thì có Murhasaari (Đảo Ám sát). Bạn có muốn đến thăm những địa danh này không?
Địa danh ở Phần Lan thường gắn liền với đặc điểm vùng đất ấy. Lahti (Vịnh) thì đúng là một cái vịnh, nằm gần Vesijärvi (Hồ Nước – hồ này chẳng biết có nhiều nước hơn các hồ khác không nhỉ). Còn rất nhiều tên gắn với địa hình: Joensuu nghĩa là Miệng Sông, Valkeakoski là Dòng thác Trắng, Kalajoki là Dòng sông Cá, Hakaniemi là Đồng Cỏ, Kuusisaari là Đảo Tùng, Kivenlahti là Vịnh Đá, Leppävaara là Đồi Cây sồi…
Cũng không hiếm những nơi mang tên động vật: Kotka là Chim Ưng, Kontiomäki là Đồi Gấu. Và Nokia – chốn khai sinh ra nhãn điện thoại lừng lẫy một thời – nghĩa là gì bạn biết không? Nokia bắt nguồn từ một từ cổ chỉ loài chồn lông sẫm màu, với bộ da được ưa chuộng trong ngành thời trang.
Tên những thành phố lớn ở miền Nam Phần Lan thì phức tạp hơn với sự tham gia của hai ngôn ngữ. Nhiều thế kỉ trước, các nhà buôn từ vùng Hälsingland của Thụy Điển đến làm ăn ở Phần Lan. Cuộc đổ bộ của họ được dân địa phương nói tiếng Thụy Điển gọi là Helsingfors – Dòng thác Helsing. Dần dà, những người nói tiếng Phần trong vùng gọi thành Helsinki. Tên gọi thủ đô Phần Lan hình thành như thế.
Tên của cố đô Turku bắt nguồn từ tiếng Nga – Turgu nghĩa là Nơi nhóm Chợ. Người nói tiếng Thụy Điển vẫn gọi Turku là Åbo (Định cư Ven sông).
Người ta cho rằng thành phố Tampere có tên bắt nguồn từ tiếng Thụy Điển nghĩa là “con đập”, hoặc một từ trong tiếng Sami cổ miêu tả “dòng nước yên tĩnh giữa hai con thác”.
Rovaniemi, thủ phủ Lapland, thì có cấu tạo tên gọi hỗn hợp: Rova trong tiếng Sami nghĩa là Đồi Rậm (nhiều cây), còn niemi là bán đảo trong tiếng Phần.
Đôi khi những địa danh tiếng Thụy Điển được “Phần hóa” kèm với chút “lẹo lưỡi” hay “nói đớt”. Chẳng hạn, phố cổ Porvoo ngày xưa có tên tiếng Thụy Điển là Borgå, nghĩa là Pháo đài Sông. Người nói tiếng Phần đã “bóp méo” những âm b, g và å kiểu gì đó mà cuối cùng thành Porvoo. Tương tự, hòn đảo di sản Suomelinna (Pháo đài Phần Lan), trước năm 1917 có tên là Viapori – kết quả “Phần hóa” từ tiếng Thụy Điển Sveaborg (Pháo đài Thụy Điển).
Những cái tên trên còn quá “nghiêm túc”. Phần Lan còn sở hữu những địa danh khiến người nghe bật ngửa: Lemu ở Salo, nghĩa là Mùi hôi thối, Mössö ở Kirkkonummi nghĩa là Đống Lộn xộn, Juostenpaskattu ở Ylöjärvi nghĩa là Vừa Chạy Vừa ị (chắc Vũ Ngọc Đãng khóc tiếng Phần mất), Hassis ở Kokkola nghĩa là Marijuana, Pervonmaa ở Loimaa nghĩa là Đất của Kẻ Biến Thái…