Giáo dục Phần Lan phần 21: BÍCH NGỌC – VIỆT QUẤT DẠI (BILBERRY/ MUSTIKKA)

BÀI 21: BÍCH NGỌC – VIỆT QUẤT DẠI (BILBERRY/ MUSTIKKA)
(Chuỗi 100 BÀI GIỚI THIỆU VỀ GIÁO DỤC PHẦN LAN)

Từ cuối tháng bảy, người Phần Lan nô nức “rủ nhau hái trái trên rừng”. “Trái” ở đây là các loại quả mọng (berry) mà rừng Bắc Âu hào phóng ban tặng.
Có hơn 40 loại quả mọng ăn được mọc hoang trong những cánh rừng của Phần Lan. Ủ sâu dưới lớp tuyết hàng mét suốt nửa năm, đâm chồi nẩy lộc vào đầu hè, rồi đơm hoa kết trái, và trái lớn lên, dần chín mọng trong những đêm trắng, vòng đời của berry nơi này li kì không thua tiểu thuyết phiêu lưu.
Các loại quả mọng từ lâu rất được yêu thích nhờ vị thơm ngon, tính bổ dưỡng. Nhưng không gì so sánh được với quả mọng mọc hoang vùng địa cực. Ở đây, không khí, đất đều trong lành, sạch sẽ vào hàng nhất thế giới. Tuyệt đối không có sự can thiệp bón phân, xịt thuốc độc hại của con người, berry dại của Phần Lan siêu organic, siêu an toàn và thân thiện với môi trường.
Điều kiện sinh trưởng gần cực Bắc giúp các loại quả mọng nhỏ bé tích lũy hàm lượng đáng kinh ngạc các hoạt chất sinh học, như vitamin và polyphenol. Các chất chống oxy hóa như vitamin C, E, beta-carotene, selenium, kẽm, carnosine và ubiquinone giúp bảo vệ tế bào, nhờ đó cơ thể khỏe mạnh và lâu già. Quả mọng cũng hỗ trợ cải thiện thị lực, ít calorie, không chứa chất béo hay cholesterol. Còn mong gì hơn nữa?
Ăn quả mọng để luôn trẻ, khỏe, đẹp – ai mà không thích, nhất là chị em phụ nữ? Quý mà không hiếm, thuốc tiên mà ngon ngọt chứ chẳng hề đắng – berry còn hơn cả kho báu thiên nhiên hào sảng ban tặng con người. Hơn nữa, cùng gia đình, bạn bè lang thang trong rừng, dưới tán thông xanh mát, quên hết phiền lo – chỉ hoạt động ấy thôi cũng rất lợi ích cho sức khỏe thể chất lẫn tinh thần rồi (chỉ một phiền toái duy nhất: MUỖI – sẽ đề cập sớm).
Nhiều nghiên cứu cho thấy quả mọng mọc dại chứa nhiều vitamin, khoáng chất hơn hẳn loại trồng trong trang trại. Và quả hái ở rừng càng về phía Bắc, thì càng ngon bổ khỏe. Ai cũng mê sản vật của rừng Lapland là vậy.
Mustikka – trái đen – là loại quả mọng người Phần nào cũng hái mỗi dịp hè. Tên tiếng Anh của nó là bilberry, whortleberry hay European blueberry để phân biệt với (American) blueberry là việt quất. Bilberry và blueberry rất giống nhau, cùng họ, quả đều tròn tròn, xanh sẫm, nho nhỏ, hương vị na ná nên rất nhiều người nhầm (Mình cũng đã gọi nhầm tên trong lần viết trước). Cây và quả blueberry to hơn bilberry, và phổ biến ở nhiều nơi, trong khi bilberry chủ yếu sống ở vùng taiga cận Bắc cực. Một số người dịch bilberry là nham lê, việt quất đen, ỏng ảnh, mình gọi là việt quất dại cho tiện vậy.
Việt quất dại là đà mặt đất, nên khi vào rừng mà cứ đứng sổng lưng bạn sẽ khó thấy trái. Người Phần thường thích hái bằng tay để trái không bị giập, ít lẫn lá cành, đỡ mất thời gian khi sơ chế. Kiểu “picked by hands with love” như các quảng cáo trái cây thịnh hành vậy.
Không hiếm gia đình chỉ 4, 5 người thôi mà mỗi mùa hè hái cả mấy trăm kí quả mọng đủ loại, chất đầy 3, 4 tủ đông trong nhà. Ngoài “ăn tươi nuốt sống” phủ phê, họ còn làm bánh, nấu soup, làm mứt để trữ dùng quanh năm…
Nguồn vitamin phong phú từ quả mọng mùa hè góp phần “tăng lực” cho người Phần chống chọi với sáu tháng mùa đông ảm đạm. Thật yên tâm và hạnh phúc khi trong nhà luôn có hương vị đủ loại quả mọng mỗi bữa ăn khi ngoài trời tuyết trắng xóa, chẳng cây cối nào mọc nổi. Rồi khi những lọ mứt dần hết thì mùa xuân đã vào nhà, mùa hạ đã thập thò góc phố.
Một lưu ý nhỏ: khi ăn bilberry hoặc blueberry, các bạn đừng dùng kèm với sữa và các chế phẩm từ sữa vì sữa ngăn chặn khả năng chống oxy hóa của quả mọng. Nhớ nhe cả nhà.
Những trái việt quất chỉ nhỏ như đầu ngón tay, màu xanh đen như bầu trời địa cực mùa đông. Tuy không tỏa sáng lấp lánh, nhưng việt quất dại cũng quý giá, đáng được nâng niu như những viên ngọc bích trong kho báu của rừng.