HỊCH HỌ LÊ VIỆT NAM: DÒNG DÕI ANH HÙNG CỦA NON SÔNG VIỆT
Hỡi toàn thể con cháu họ Lê trên khắp vùng trời Tổ quốc!
Từ buổi dựng nước đến nay, giữa muôn trùng phong ba lịch sử, họ Lê của chúng ta vẫn luôn là một trong những dòng tộc khai quốc, trung hưng và hiển hách bậc nhất trong sử Việt. Mỗi thời kỳ, con cháu họ Lê đều để lại dấu son chói lọi, góp phần giữ vững giang sơn, tô thắm hồn Việt, viết nên những thiên anh hùng ca bất diệt.
I. TỪ HÀO KHÍ LAM SƠN – KHỞI NGUỒN VĨ NGHIỆP
Thế kỷ XV – đất nước chìm trong ách đô hộ Minh tàn bạo. Khi non sông ngã bóng, chính người anh hùng xứ Thanh – Lê Lợi, cùng tráng sĩ Lê Lai và nghĩa quân Lam Sơn đã dựng cờ khởi nghĩa, thề “đem đại nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”.
Mười năm kháng chiến gian khổ, “nếm mật nằm gai”, máu xương trăm họ Lê và dân tộc hòa vào hồn núi sông, để năm 1428, Bình Định Vương Lê Lợi lên ngôi hoàng đế, mở ra triều Hậu Lê huy hoàng bậc nhất trong lịch sử Việt Nam.
Dưới triều Lê Thái Tổ, đất nước thái bình, dân được an cư.
Đến đời vua Lê Thánh Tông, quốc gia đạt đỉnh thịnh trị, mở rộng lãnh thổ đến phương Nam, đặt nền pháp luật với Bộ luật Hồng Đức – Quốc triều Hình luật – kiệt tác pháp điển đầu tiên của nước Việt. Văn hóa, giáo dục hưng thịnh, khoa cử nở rộ, nhân tài như sao trời giữa đêm.
Đó chính là thời đại vàng son của trí tuệ Việt, khởi nguồn từ chí khí của một họ Lê anh hùng.
II. HỌ LÊ TRONG CÁC THỜI KỲ TRUNG HƯNG VÀ BIẾN LOẠN
Từ sau thế kỷ XVI, đất nước rẽ sang thời Trịnh – Nguyễn phân tranh, song con cháu họ Lê vẫn không ngừng đứng lên vì dân, vì nước.
Triều Lê Trung Hưng (1533–1789) – đây là triều đại dài nhất so với các triều đại Việt Nam với 256 năm; tiếp nối mệnh trời, khôi phục quốc hiệu Đại Việt, giữ hồn dân tộc không bị diệt vong. Nhiều bậc danh thần, đại nho, võ tướng họ Lê như Lê Quý Đôn – bậc đại học sĩ, nhà bác học toàn tài, tác giả “Kiến văn tiểu lục”, “Phủ biên tạp lục”…đã góp phần giữ cho quốc học, quốc đạo không bị tàn phai.
Các vị vua tiêu biểu thời Lê Trung hưng là: Lê Trang Tông, Lê Trung Tông, Lê Anh Tông, Lê Thế Tông, Lê Kính Tông, Lê Thần Tông, Lê Hy Tông, Lê Dụ Tông, Lê Hiển Tông…đã duy trì chính thống triều Lê trong thời Trịnh – Nguyễn phân tranh, bảo tồn quốc hiệu Đại Việt và nền nếp Nho học.
Dẫu lịch sử xoay vần, họ Lê vẫn gắn bó với vận nước: có người làm quan phụng sự triều đình, có người ẩn dật giữ đạo trung, người khác lại tham gia các phong trào nghĩa sĩ chống Pháp, giữ non sông trong buổi hoang tàn.
Thế kỷ XIX, nhiều nghĩa sĩ họ Lê tham các phong trào Cần Vương, Văn Thân, chống Pháp ở nhiều địa phương. Một số tên tuổi tiêu biểu có thể kể đến như Lê Thành Phương ở Phú Yên, Lê Trực ở Quảng Bình, và Lê Trung Đình ở Quảng Ngãi.
III. HỌ LÊ TRONG THỜI HIỆN ĐẠI – DẤU ẤN GIỮA TRỜI VIỆT
Sang thế kỷ XX – XXI, trong cuộc đấu tranh giành độc lập, họ Lê tiếp tục sản sinh ra nhiều nhà cách mạng, trí thức, tướng lĩnh, lãnh đạo tiêu biểu của dân tộc như: Lê Duẩn, Lê Đức Thọ, Lê Trọng Tấn, Lê Văn Lương, Lê Khả Phiêu, Lê Hữu Trác, Lê Hồng Anh, Lê Minh Hưng, … là những tên tuổi đã đi vào lịch sử hiện đại, góp phần kiến tạo độc lập, thống nhất & phát triển đất nước.
Trong lĩnh vực giáo dục, khoa học, văn hóa, kinh tế, chính trị… biết bao người họ Lê vẫn ngày đêm phụng hiến: từ giảng đường đến viện nghiên cứu, từ ruộng đồng đến thương trường, từ quân đội đến nghị trường quốc gia. Dòng họ Lê muôn đời vẫn giữ khí phách hiên ngang, tiếp nối tinh thần Lam Sơn thuở trước.
Ngày nay, họ Lê vẫn là một trong những dòng họ phổ biến nhất ở Việt Nam, chiếm khoảng 10% dân số.
IV. LỜI HIỆU TRIỆU HẬU DUỆ HỌ LÊ TRONG THỜI ĐẠI MỚI
Xuyên suốt lịch sử Việt Nam, trải qua nhiều triều đại với các đời vua khác nhau, trong đó có những triều đại tồn tại lâu nhất với nhiều người làm vua nhất. Triều đại nói tới ở đây là người họ Lê, họ Lê có tới 390 năm trị vì, gồm 2 triều đại: Nhà Tiền Lê trị vì 29 năm (980-1009), nhà Hậu Lê 361 năm (1428-1789) (***)
Hàng ngàn năm qua, dòng máu Lê vẫn chảy trong huyết quản những người con đất Việt – mang theo tinh thần nghĩa – nhân – trí – dũng, làm rạng rỡ non sông này.
Ngày nay, trong kỷ nguyên vươn mình của trí tuệ và hội nhập, càng cần hơn bao giờ hết sự đoàn kết, tự cường, trí tuệ, tài đức và tinh thần phụng sự của mỗi người con họ Lê.
Cùng là hậu duệ họ Lê, chúng ta hãy: đồng tâm mà nối chí tiền nhân,
Lấy đức làm gốc, lấy trí làm đuốc, lấy nghĩa làm đạo.
Quyết tâm chung tay: dựng gia cho hưng, giữ tộc cho thịnh, xây nước thêm cường.
Nguyện cho muôn đời, danh họ Lê sáng ngời giữa trời Nam,
Như lửa Lam Sơn muôn đời chẳng tắt,
Vững bước cháu con trung nghĩa, kiên cường, rạng rỡ tổ tông!
____
Hà Nội, ngày 13.10.2025
Tác giả: Lê Thị Lan Anh – Hậu duệ họ Lê tại Hà Nội – Viện trưởng, Viện Phát triển Giáo dục & Trí tuệ Việt.
